درست بنویسیم!

درست یا نادرست، اولین قضاوتی که از یک نفر به ذهن می‌سپاریم مربوط به وضع ظاهری و شیوه‌ی لباس پوشیدن و توجهی است که به ظاهر خود دارد. شیوه‌ی نوشتن یک متن هم چنین جایگاهی در ادبیات علمی دارد. فرقی نمی‌کند پیشنهادیه می‌نویسید یا پایان‌نامه یا مقاله یا گزارش یا … اولین چیزی که باید رعایت کنید، اصول درست‌نویسی است تا مخاطب شما بداند متنی که نوشته‌اید برای شما مهم بوده و با بی‌قیدی و بی‌توجهی از آن نگذشته‌اید.

همین ابتدا به یاد داشته باشید که اینجا فقط اصول فارسی‌نویسی را مرور می‌کنیم. اگر پایان‌نامه یا پیشنهادیه یا هر گزارش علمی می‌نویسید، اینجا و اینجا را هم بخوانید و نکات نگارش اسناد علمی را رعایت کنید. این مطالب هم می‌توانند مفید باشند:

روی Word نسخه‌ی 2013، افزونه‌ی ویراستیار که از آدرس www.virastyar.ir قابل دانلود است به شما کمک می‌کند از رعایت نکات نگارشی و عاری بودن متن از اشتباهات تایپی اطمینان حاصل کنید. در نسخه‌های بعدی Word می‌توانید از افزونه پاکنویس که از https://paknevis.ir قابل دانلود است استفاده کنید. البته به خروجی این نرم‌افزارها اکتفا نکنید! مثلاً اگر نشانه‌های آخر جملات را ننویسید، افزونه‌ای نیست که آن را تذکر دهد. بعضاً در فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌ها هم اشتباهاتی دارند که بهتر است یک بار پس از تصحیح خودتان بخوانید و به خروجی مطمئن شوید.

اگر عادت به رعایت چند نکته کنید، بی‌نیاز از این افزونه‌ها می‌توانید تمیز و درست بنویسید. در زیر برخی نکاتی که برای درست‌نویسی باید رعایت کنید را آورده‌ام. یادتان باشد روی سیستم‌تان یک صفحه‌کلید فارسی خوب (مثل Softgozar) نصب کنید تا نیم‌فاصله (فاصله‌ی مجازی) به راحتی قابل استفاده باشد. در هر حال می‌توانید برای ایجاد نیم‌فاصله از فشردن همزمان کلیدهای ctrl و – یا فشردن همزمان کلیدهای ctrl و shift و 2 استفاده کنید. راهنمای زیر نشان می‌دهد چطور می‌تواند ترکیبی خاص از کلیدها را به‌عنوان نیم‌فاصله در صفحه کلید خود مشخص کنید.

اول از همه سعی کنید ساده بنویسید! به جای کاربر باید نسبت به وارد کردن اطلاعات بیمار در نرم‌افزار اقدام کند خیلی ساده بنویسید کاربر باید اطلاعات بیمار را در نرم‌افزار بنویسد. معمولاً استفاده از فعل‌هایی مانند اقدام کردن و پرداختن و … فقط متن را از حالت سادگی خارج می‌کند.
در تنظیم فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌ها (فاصله‌های مجازی) وسواس داشته باشید. کلمه‌ای که دو قسمت جدا داشته باشد، اما به‌صورت واحد خوانده شود باید بین دو قسمت مجزا نیم‌فاصله داشته باشد (به جای می شود بنویسید می‌شود، به جای پایان نامه بنویسید پایان‌نامه). اگر جایی شک کردید که بین دو کلمه باید فاصله استفاده شود یا نیم‌فاصله، تصور کنید این کلمه را در انتهای خط تایپ کرده‌اید و کلمه‌ی اول در انتهای یک خط و کلمه‌ی دوم در ابتدای خط بعد تایپ شده باشد؛ اگر در خواندن این کلمه سکته ایجاد شود یا اشتباه باشد (مثلاً وقتی کلمه‌ی پایان‌نامه را جداگانه و با فاصله تایپ کرده باشید و پایان در انتهای یک خط و نامه در انتهای خط بعد بیاید!)، باید از نیم‌فاصله استفاده کنید. مشخصاً فعل‌هایی که دارای پیشوند می هستند، قطعاً باید در تایپ آن‌ها از نیم‌فاصله استفاده شود.
همان‌قدر که استفاده از فاصله به جای نیم‌فاصله اشتباه است، استفاده‌ی نابجا از نیم‌فاصله نیز نادرست است. استفاده از بیش از یک فاصله بین دو کلمه نیز اشتباه است.
در اتصال بین اجزاء فعل‌های ترکیبی و صفات ترکیبی دقت کنید. مثلاً در جمله‌ی نمونه‌های ارائه‌شده فاقد ارزش علمی است. کلمات ارائه و شده باید به هم بچسبند تا ترکیب صفتی ارائه‌شده را بسازند. اما در جمله‌ی این پژوهش در کنفرانس سال قبل ارائه شده است باید بین کلمات ارائه و شده فاصله باشد؛ چون دو بخش مجزا از یک فعل هستند و هنگام خواندن نیز آن‌ها را متصل‌به‌هم نمی‌خوانیم.
بعضی علائم نگارشی (مثل نقطه و کاما و نقطه‌ویرگول و پرانتز/آکولاد/کروشه بسته) باید به حرف قبل خود بچسبند و از حرف بعد خود فاصله داشته باشند.
حتما در پایان هر جمله از یک علامت نگارشی (کاما، نقطه‌ویرگول یا نقطه) استفاده کنید و پایان جمله را رها نکنید. اگر جمله تمام شده نقطه، اگر تمام شده، اما به جمله بعدی از نظر معنایی وابستگی دارد از نقطه‌ویرگول و اگر به رغم وجود فعل در پایان جمله، هنوز از نظر معنایی تمام نشده یا به هر دلیلی می‌خواهید خواننده در آن نقطه مکث کند، از ویرگول استفاده کنید.
برای کشیدن حروف (به‌خصوص جاهایی که ترکیب فارسی و انگلیسی نوشتن باعث ایجاد فاصله‌های ناهنجار در متن می‌شود) از ترکیب کلیدهای shift و J استفاده کنید.
بعضی علائم نگارشی (مثل پرانتز/آکولاد/کروشه باز) باید از حرف قبل خود فاصله داشته باشند و به حرف بعد خود بچسبند.
علامت‌های گیومه (« » یا “ ” در انگلیسی) را فقط وقتی استفاده کنید که نقل‌قول مستقیم از کسی انجام می‌دهید. این مثال را ببینید: به قول محمود دولت‌آبادی: «عجیب‌ترین خوی آدمی این است که می‌داند فعلی بد و آسیب‌رسان است و آن را به کرّات انجام می‌دهد!»بنابراین به‌کار بردن علامت گیومه برای تأکید روی موضوعی کاملاً اشتباه است. برای تأکید روی کلمه یا جمله‌ای از رنگ دیگر یا Bold/Italic/Underline کردن متن استفاده کنید.
علامت : صرفاً برای نقل‌قول استفاده می‌شود؛ از به‌ کار بردن آن در انتهای تیترها یا بعد از کلماتی مانند از جمله و مانند و مثل خودداری کنید.
بعد از حروف ربط (و – که – یا – …) از علامت کاما استفاده نکنید.
اسامی انگلیسی را باید در متن به فارسی بنویسید و فقط اولین بار به انگلیسی زیرنویس کنید.
حروف اول همگی کلمات انگلیسی (به‌ویژه در عنوان و زیرنویس و کلمات کلیدی) باید بزرگ باشند.
زیرنویس‌های فارسی راست‌چین و زیرنویس‌های انگلیسی چپ‌چین باید باشند.
از به کار بردن کلمات بیگانه مثل رِنج، سنسور، آنالیز و … خودداری کنید و به جای آن‌ها از واژه‌های فارسی مثل بازه، حسگر و تحلیل استفاده کنید. استفاده از کلمات انگلیسی که در فارسی جا افتاده‌اند (به‌ویژه واژه‌های فنی مثل گیت و پورت – به شرطی که معادل فارسی جاافتاده نداشته باشند) اشکالی ندارد. به‌ویژه از واژه‌سازی و به‌کار بردن معادل‌هایی که خواندن متن را دشوار می‌کند جداً خودداری کنید (به‌جای گیت XOR ننویسید دروازه‌ی یای انحصاری!). اگر معادل فارسی که به کار برده‌اید چندان مرسوم نیست، فقط برای اولین بار در متن معادل انگلیسی آن را زیرنویس کنید.
به یاد داشته باشید زبان عربی هم یک زبان بیگانه است! پس تا جایی که می‌توانید از کلمات فارسی سلیس به جای معادل عربی استفاده کنید. مثلاً به جای علی‌الخصوص بنویسید به‌ویژه!
اگر واژه‌ای از انگلیسی وارد فارسی شده و ناچار هستید از آن استفاده کنید، طوری بنویسید که به‌صورتی غیر از چیزی که نوشته‌اید نتوان آن را خواند. مثلاً کلمه‌ی Robot را روبات بنویسید (نوشتن آن به‌صورت ربات می‌تواند تلفظ‌های دیگری مثل رِبات یا رَبات به دنبال داشته باشد؛ کلماتی مانند پورت و بورد و … هم همین وضعیت را دارند)
از به‌کار بردن نشانه‌های عربی در کلمات فارسی خودداری کنید (پیشنهادات، آزمایشات، گاهاً و …)
ارجاع به مراجع در انتهای جمله باید قبل از نقطه‌ی پایانی انجام شود.
اگر جدولی را از مراجع دیگر آورده‌اید، بهتر است آن را مجدداً تایپ کنید و اگر انگلیسی هست باید به فارسی برگردانید.
اعداد کمتر از ده را در متن به فارسی بنویسید (غیر از ارجاع به فصل یا شکل یا جدول)
پاراگراف‌ها را به‌کمک Line and Paragraph Spacing از هم فاصله دهید. به‌ویژه تیترها باید از خط قبل از خود فاصله داشته باشند و به خط بعد از خود بچسبند. از Enter برای فاصله دادن بین متن‌ها استفاده نکنید!
حتماً فونت متن خود را طبق استانداردی که در قالب پایان‌نامه / پیشنهادیه / مقاله / … تعریف شده انتخاب کنید. اگر استاندارد خاصی وجود نداشت، حتماً یک فونت زیبا و متداول (مثل B Zar و B Nazanin) انتخاب کنید و اندازه‌ی آن را متناسب با نوع متن (تیتر، زیرنویس، متن و …) تنظیم کنید. هرگز از فونت‌های پیش‌فرض استفاده نکنید!
معمولاً اندازه‌ی فونت انگلیسی دو شماره از فونت فارسی کوچکتر است.
حتماً متن‌های خود را Justify کنید تا انتهای سطرها در یک راستا باشند.
قبل از تحویل متن به استاد، از یکی از دوستان‌تان بخواهید متن را بخواند و غلط‌های املایی و انشایی آن را متذکر شود. بعضی اوقات، چشم به ایرادات متن عادت می‌کند و هرچقدر هم خودتان بخوانید به آن‌ها پی نمی‌برید! پس از بقیه هم کمک بگیرید و وقتش که شد، به بقیه هم کمک کنید!
برخی از نکات نگارشی تکمیلی را می‌توانید از اینجا و اینجا ببینید.

دیدگاه خود را ثبت کنید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ